Author:
Abstract
Osmanlı İmparatorluğu’nda modern anlamda ilk nüfus sayımı, Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra yerine kurulan yeni ordunun asker ihtiyacının karşılanması ve mali durumun tespitine temel oluşturmak amacıyla 1831 tarihinde II. Mahmut döneminde yapılmıştır. 1844, 1852, 1885 ve 1907 yılları başta olmak üzere belirli periyotlarla devam eden bu sayımlarla İmparatorluk coğrafyasındaki Müslim ve Gayrimüslim erkek nüfus kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmada, XIX. yüzyılın ilk yarısında Karaosmanoğlu Yakup Paşa’nın müşirliği sırasında tutulan ve Aydın Güzelhisar Kazası’na ait H. 1261/M. 1845 tarihinde yapılan nüfus sayımı sonuçlarını içeren Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi’nde 3013 numara ile kayıtlı nüfus defterindeki veriler değerlendirilecektir. Diğer nüfus defterlerinden farklı olarak bu defterde, Karaosmanoğlu Yakup Paşa’nın mahiyetindeki kişilerle, Aydın Güzelhisarı defterdarı, hâkimi ve zabtiye teşkilatındaki süvari ve piyadegana ait olmak üzere Kaza idaresinde görevli idari, mali ve askeri kadrolarda görevli kişilerin sayımı yapılmıştır. Ayrıca defterde sayımın yapıldığı tarihte Aydın Güzelhisar Kazası’ndaki medreseler ve hanlarda kalan kişiler de kayıt altına alınmıştır. Yine defterin başka bir özelliği, Aydın Güzelhisar Kazası’ndaki kahve ve dükkânlar ile kazaya bağlı Hacı Ali Obası, Kürtler, Umurlu ve Serçe köylerindeki bekaran nüfusun nitelik ve niceliklerine ait verilerin de yer almasıdır. Tanzimat’ın hemen sonrasına ait bu nüfus defterinden elde edilecek veriler, Aydın Güzelhisar Kazası’nın idari, sosyo-ekonomik, askeri ve ilmi yönüne ilişkin birinci elden bilgilere ulaşma imkânı sunmaktadır.
Keywords
Abstract
The first census in the modern meaning in the history of the Ottoman Empire was in the reign of Mahmud II in 1831 following the abolishment of the Janissary army, in order to retain the fiscal situation of the state and to provide the need of warrior for the new army, established instead of the Janissaries. The Muslim and the non-Muslim men of the empire were officially registered by the census of 1844, 1852, 1885 and 1907. In this study, the official registers in the Turkish Presidency State Archives, Department of Ottoman Archives, No. 3013 according to the census of 1845 in Aydın under the administration of Karaosmanoğlu Yakup Paşa are evaluated. Unlike the other boks, in this register those can be found as follows: The civil cervants who were on duty with Yakup Paşa, and the official administrative, financial and militarial servants of the Aydın governorate like Defterdar (Revenue Officier), Judge, Zabtiye (policemen) as süvari and piyadegana. Moreover, the people who were staying in the madrasha and the caravanserai in Aydın were also taken into registration. As another characteristics of the book, the single men in the villages like Hacı Ali Obası, Kürtler, Umurlu and Serçe were taken into registration. The data that would be collected from this registration book will be useful to reach new primary information about the socio-economic, cultural and military lives in Aydın at that period.