Author :
Abstract
İpek, Kuzey Arnavutluk Alplerinin eteklerinde Metohija Ovası kenarında yer alan bir şehirdir. Ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu net olmayan bu antik şehir XIII. yüzyıl sonlarında Sırp Başpiskoposluğunun merkezidir ve 1346da Patriklik derecesine yükseltilmiştir. Eski Sırp Krallığı zamanından beri bir din ve kültür merkezi olan İpek, II. Mehmet döneminde Osmanlı hakimiyetine alınmış ve bu tarihten XIX. yüzyıla kadar bazen nahiye bazen de kaza merkezi olarak idare edilmiştir. Tanzimat döneminde Üsküp ve Niş eyaletleriyle Manastır vilayeti içinde yer aldıktan sonra en son Kosova vilayeti dahilinde oluşturulan İpek sancağının merkezi olmuştur. Bu makalede XIX. yüzyılda özellikle de Tanzimat sonrasında Osmanlı kurum ve kuruluşlarında ve toplumsal yapıda gerçekleştirilmeye çalışılan değişim ve dönüşümün İpekteki yansımaları, kazanın ekonomik ve sosyal durumu ve Osmanlı hakimiyetinden çıkış süreci değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Pec is a city which is on the foothill of Northern Albanians Alps and near the plain of Metohija. This ancient city, it is not known that when or who by it was established, was the centre of Serbian archiepiscopate in the 13th century and in 1346 it took the degree of patriarchate. Pec, that had been a religious and cultural centre from the Ancient Serbian Kingdom, came under the domination of the Ottoman Empire during the reign of Mehmet II and it was administered sometimes as a kaza (sub-district) and sometimes as a nahiye (subdivision of kaza) until the 19th century. In the period of Tanzimat, Pec became a sub-district within the provinces, respectively Skopje, Nis and Monastir, finally became the centre of Pec district within the Kosovo province. In this paper we will try to examine how the institutional changes and transformations of the Ottoman Empire in the 19th century, especially after the Tanzimat, reflected on Pec, the social and economic circumstance of the city and the process of getting out of the Ottoman domain.
Keywords
- -Şemseddin Sami, Kâmûsü’l-Türkî, İstanbul 1992.
- -TC. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü; Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kosova Vilayeti, İstanbul 2007.
- Afyoncu, Erhan; “Osmanlı İdaresinde Sırbistan”, Balkanlar El Kitabı, C. I, Ankara 2006, s. 350-358.
- Ahmed Refik; Osmanlı Âlimleri ve Sanatkârları, İstanbul 1997.
- Ahmed Şerif, Arnavutluk’da, Suriye’de, Trablusgarb’de Tanin, Haz: Mehmet Çetin Börekçi, C. II, Ankara 1999.
- Alpan, Necip P.; Prizren Birliği ve Arnavutlar, Ankara 1978.
- Andonyan, Aram; Balkan Savaşı, Çev: Zaver Biberyan, İstanbul 1999.
- Aydın, Mahir; Osmanlı Eyaletinden Üçüncü Bulgar Çarlığına, İstanbul 1996.
- Babinger, Franz; Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev: Coşkun Üçok, Ankara 1992.
- Balcı, Mustafa-Yüksel Özgen-Necip Karaevli; “Arnavut Edebiyatı Tarihi”, Balkanlar El Kitabı, C. III, Ankara 2007, s. 57-83.
- Bartl, Peter; Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912), Çev: Ali Taner, İstanbul 1998.
- Bozbora, Nuray; Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk Arnavut Ulusçuluğunun Gelişimi, İstanbul 1997.
- ______________, “Arnavut Milliyetçiliğinin Gelişimi”, Balkanlar El Kitabı, C. I, Ankara 2006, s. 568-588.
- Erken, İlkay; İşkodra Vilayeti’nin İdari ve Sosyal Yapısı (1876-1912), Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2014.
- Erler, Mehmet Yavuz & Duşan Mlacovic, “Antik Bir Kalede Osmanlı TarzıYaşam: Bir Kroki Bir Hikâye; Adriyatik Bar Kalesi (1523-1881)”, Studies of the Ottoman Domain, C. 6, S. 11, Ağustos 2016, s. 52.
- Fine, John V. A., John Van Antwerp Fine; The Late Medival Balkans: A CriticalSurvey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, The University of Michigan Press, 1994.
- Harp Akademileri Komutanlığı, Makedonya, İstanbul 1992.Karal, Enver Ziya; Osmanlı Tarihi, C. IX, Ankara 1996
- Karpat, Kemal H. ; Osmanlı Nüfusu 1830-1914, İstanbul 2010.
- Kıel, Machıel; “İpek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul 2000, s. 366-368.
- Koyuncu, Aşkın; “Yunanistan’da Bağımsız Devlet”, Balkanlar El Kitabı, C. I, Ankara 2006, s. 488-514.
- Kutlu, Sacit; Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul 2007.
- Malcolm, Noel; Kosova Balkanları Anlamak İçin, İstanbul 1999.
- Nesimi, Kani; Arnavut Ortodoks Kilisesi, Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2000.
- Okay, M. Orhan-M. Ertuğrul Düzdağ; “Mehmed Akif Ersoy”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 28, Ankara 2003, s. 432-439.
- “Pecs (Peç)”, Türk Ansiklopedisi, 26, Ankara 1977, s. 449-450.
- Rizaj, Skender; Kosova, Arnavutların ve Türklerin Dünü, Bugünü ve Yarını, İstanbul 1993.
- Şentürk, Hüdai; Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi (1850-1875), AnkaraTemizer, Abidin; Karadağ’ın Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1853-1913), Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2013.
- Tuğlacı, Pars; Osmanlı Şehirleri, İstanbul 1985.
- Ulubelen, Erol; İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, C. V, İstanbul 1967.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; Osmanlı Tarihi, C. IV, I. Kısım, Ankara 1995.Ünlü, Mucize; Manastır Vilayeti’nin İdari ve Sosyal Yapısı (1873-1912), Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 1996.
- Ünlü, Mucize; Kosova Vilayeti, Ankara 2014.
- Vırmıça, Raif; Kosova Hamamları, Ankara 2002.