XVI. YÜZYILIN İLK ÇEYREĞİNDE OSMANLI DEVLETİ TARAFINDAN SAFEVÎLERE KARŞI ALINAN BİR TEDBİR: İBRİŞİM YASAĞI
Author :
Abstract
Osmanlı Devleti'nde Kızılbaş Safevîler denilince akla ne geliyordu? XVI. yüzyılın başlarında eski Akkoyunlu toprak sahası üzerinde kurulan, peyderpey genişleyerek faaliyetlerine devam eden ve büyük bir problem hâline gelen Safevî Devleti lideri Şah İsmail'in faaliyetlerini engellemek için Osmanlı Devleti ne gibi ekonomik tedbirler almıştı? Alınan bu önlemlere rağmen güçlü merkezî bir devlet olan ve sınırlarını genişletmek isteyen Osmanlı Devleti, gerek Safevîler tarafından Anadolu'ya gönderilen halifelerin faaliyetlerine gerekse doğu sınırlarını tehdit eden Safevî Devleti'ne bir son verebilmiş miydi? Osmanlı Devleti'nin 1501 yılında İran havzasında kurulan ve Şiiliği devletin resmî mezhebi ilan eden Safevî Devleti'ne karşı uyguladığı ekonomik ambargo ya da bilinen ismiyle ipek ticareti yasağı konusunu oluşturan bu makalede bu soruların cevapları aranmaya çalışılacaktır. Çalışma esasında iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ibrişim tabiri, Osmanlı-Safevî sınırı, Osmanlı Devleti'nin Safevîlere bakış açısı, Osmanlı Devleti ile Safevîlerin ilk karşılaşması ve Osmanlı-Safevî ilişkilerinde İpek Yolu'nun etkisi hakkında bilgi verilmektedir. İkinci bölümde ise İran'da kurulan Kızılbaş Safevî Devleti'nin Anadolu'daki faaliyetlerine karşı Osmanlı Devleti tarafından konulan ibrişim yasağı yani ipek yasağı ve bu yasağa uymayanlara verilen cezalar hakkında bilgi verilmektedir.
Keywords
Abstract
What was the name of the Kizilbash Safavids in the Ottoman Empire? XVI. What economic measures were taken by the Ottoman Empire to prevent the activities of the Safavid leader Shah Ismail, who was established on the old Akkoyunlu land area at the beginning of the 15th century and continued its activities by expanding and became a big problem? Despite these measures, The Ottoman Empire, Which was a strong central state and wanted to expand its borders, Could put an end to the activities of the caliphs sent to Anatolia by the Safavids and the Safavid which threatened the esatern borders. The answer to these questions will be sought in this article, which is an economic embargo against the Safavvid State, Which was established in the Iranian basin of the Ottoman Empire in 1501 and declared Shi'ism as the official sect. The study consists of two parts. In the first section, the statement of ibrişim, the Ottoman-Safavid border, the Ottoman Empire's view of the Safavids, the first encounter between the Ottoman Empire and the Safavids, and the impact of the Silk Road in the Ottoman-Safavid relations are given. In the second section, information is given about the prohibition of demonstration by the Ottoman Empire against the activities of the Kızılbaş Safavid State in Anatolia which is established in Iran and the penalties imposed on those who do not comply with this prohibition.
Keywords
- Aşıkpaşazâde, Aşıkpaşazâde Tarihi (1285-1502). (haz. Necdet Öztürk). Bilge Kültür Sanat. İstanbul 2013.
- Abbaslı, Mirza. (1976). Safevîlerin Kökenine Dair. Belleten. XL (158). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Akgündüz, Ahmet. (1991). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, C.3. İstanbul: Fey Vakfı. Celalzâde Mustafa, Selimnâme. (haz. A.Uğur-M. Çuhadar). Ankara:Başbakanlık Basımevi, 1990. Dalsar, Fahri. (1960). Türk Sanayi ve Ticaret Tarihinde Bursa’da İpekçilik. İstanbul. Danişmend, İsmail Hami. (1948). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Yayınevi. Devellioğlu, Ferit.(2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. Donald Edgar Pitcher. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası. (1. Baskı). (Çev. Bahar Tırnakçı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Hınz, Walther. (1992). Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, XV. Yüzyılda İran’ın Milli Bir Devlet Haline Yükselişi. (Çev. T. Bıyıklıoğlu). Ankara: TTK.
- Hoca Sadeddin, Tâcü't Tevârih. Cilt: IV. (haz. İsmet Parmaksızoğlu). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
- İ. Şahin-F. Emecen. (1994). Osmanlılarda Divan Bürokrasi Ahkam:II. Bayezid Dönemine Ait 906/1501 tarihli Ahkam Defteri. İstanbul:Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. İbn Kemâl, Tevârîh-i Âl-i Osmân VIII. Defter. (Haz. Ahmet Uğur). Ankara:TTK. 1997. İbn Kemâl, Tevârih-i Âl-i Osman, IX. Defter. (haz. Ahmet Uğur). Berlin 1985. İdrîs-i Bitlîsî, Selimşahnâme. (trc. Hicabi Kırlangıç). Ankara: Kültür Bakanlığı, 2001. İnalcık, Halil. (1960). Bursa I, XV. Asır Sanayi ve Ticaret Tarihine Dair Vesikalar. Belleten. XXIV (93-96). Ankara: TTK.
- İnalcık, H. (2008). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). (Çev. Ruşen Sezer). (10. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- İnalcık, Halil. (2009). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt I 1300-1600. İstanbul: Eren Yayıncılık.
- Gökkaya, A. K., Yeşilbursa, C. (2008). Yeni ve Yakın Çağ Tarihi. Ankara: Siyasal Yayınevi.
- Gündüz. T. (2010). Son Kızılbaş Şah İsmail. İstanbul: Yeditepe
- Gündüz, Tufan. (2010). Safevî Şeyhleri ve Anadolu Türkmenleri, XV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri. Türk Ankara: Tarih Kurumu Basımevi.
- Kabacık. Mehmet. (2001). XVI. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Doğu Ticareti. (Basılmamış Doktora Tezi). Elâzığ.
- Kanar, Mehmet.(2016). Büyük Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say
- Kevseranî, Vecih. (1992). Osmanlı ve Safevî İlişkilerinde Din- Devlet İlişkisi. (Çev. Muhlis Canyürek). İstanbul: Denge Yayınları.
- Kütükoğlu, Bekir. (1993). Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri (1578-1612). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
- Mustafayev, Şahin. (2018). Safevî Tarih Yazımında Osmanlılar. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi. Yıl:3, Sayı:1.
- Öngören, R. (2008a). Safiyyüddîn-i Erdebîlî. TDVİA, C. 35. İstanbul.
- Sümer, F. (2018). Safevî Devleti'nin Kuruluş ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. (3. Baskı). Ankara: TTK.
- Tansel, S. (2017). Sultan II. Bâyezid'in Siyasi Hayatı. Ankara: TTK.