Author :
Abstract
Osmanlı Devleti 19. Yüzyılın başında hemen her kurumunda yenilik/reform hareketi başlatmıştır. Buhareketler kısa süre sonra Batılılaşma isteğine dönüşmüştür. Eski günlere geri dönme arayışları içinde, en sonundaBatı gibi olmak zorundayız şeklinde özetlenen bir politika benimsenmiştir. Batının geldiği medeniyet seviyesinegelmenin, kurtuluşun anahtarı olacağını savunan devlet adamlarının öncülüğünde, hemen her padişah, Batımedeniyetinin ulaşmış olduğu seviyeye gelme arzusuyla, birtakım reformlar yapmıştır. Bu doğrultuda Batıdan bilimadamları getirtilmiş, Batıyı gözlemlemesi için devlet adamları yurt dışına gönderilmiş, elçi ve diplomatlardanraporlar hazırlamaları istenmiş, Batı medeniyeti ithal edilmiş, Batılı devlet adamlarının ve ülke içindeki elçi vediplomatların görüşleri dikkate alınmış ve en nihayetinde devletin yönü Batıya çevrilmiştir. Batılılaşma, medenîolmayla eşanlamlı görülmüş ve yapılan yeniliklerle Batının ulaşmış olduğu seviyeye gelebilmek hedeflenmiştir. 19.yüzyıl reformları tek tek incelendiğinde, Batının etkili olduğu veya Batı eksenli bir anlayış göze çarpar. Böylece Batımedeniyetinde ortaya çıkan insan hakları, yasama, mülkiyet ve haysiyet gibi kavramların, özgürlük ve hürriyetkavramlarıyla iç içe geçtiği bir ortamda gerçekleştirilmesine yönelik bir ideal ortaya çıkmıştır. Reform yanlısı devletadamlarının, medeniyetin ölçüsü olarak kabul ettikleri Avrupa toplumuna benzeme ideali olan Avrupalılaşma ise,zaman zaman Batılılaşma yerine kullanılmıştır. Bununla birlikte Avrupalılaşma, medeniyet seviyesi ileri kabul edilenBatıya ve dolayısıyla Batı hukukuna dâhil olma çabasıdır. Avrupalılaşma, bu yönüyle 1815 Viyana Kongresindedile getirilen Avrupa Uyumu projesinin kabul görmesinin ardından hukukta da bir uyum sağlama düşüncesindenkaynaklanmış bir kavram olarak yenilenme sürecine dahil olmuştur.Bu araştırmada Osmanlı Adliye Teşkilatının yenilenme sürecinde, medeniyet algısının ne denli etkiliolduğu, medeniyet algısına etki eden faktörlerin analizi ve 19. Yüzyıl siyasi gelişmeleriyle birliktedeğerlendirilecektir.
Keywords
Abstract
Ottoman Empire has begun innovations/reform movement in almost all institutions at the beginning of the19th century. This movement soon turned into Westernization request. A policy that has been adopted summarized as"we have to be like the West in the quest to return to the old days, in the end. Almost every Sultan has made somereforms, with the desire to come to the level of Western civilization, under the leadership of statesmen argues that thekey to salvation should be like Western civilization. In this respect, scientists have been brought from the West,statesmen were sent abroad to observe the West, were asked to prepare reports by ambassadors and diplomats,Western civilization has been imported, are considered opinions of Western statesmen and ambassadors anddiplomats in the country,and ultimately the direction of the state is translated to the West. Westernization, has beenseen as synonymous with be civilized and is aimed to come the level of the West have reached. When examinedindividually reforms of the 19th century, are noticeable West to be effective or an understanding of the Western axis.Thus has emerged an ideal for carrying with emerging concepts in Western civilization such as human rights,legislative property and dignity, are intertwined with concepts such as liberty and freedom. Europeanization reformmindedstatesmen, they accept as a measure of civilization is the ideal of European society look like. was used inplace Westernization from time to time. However, Europeanization is an effort that adopted advanced level ofcivilization in the West and therefore Western law to be involved. Europeanization has been included in renewalprocess as a concept stemmed also from the idea to adapt in law after acceptance of Project expressed at the Congressof Vienna in 1815 as "European Integration".In this study, will be assessed that analysis of factors affecting the perception of civilization and politicaldevelopments of the 19th century with how effective is the perception of civilization, in the process of renewal of theOttoman Courthouse Organization.
Keywords
- Agoston, Gabor. 1999. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Harp Endüstrisi ve Barut Teknolojisi (1450-1700)”. Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. Güler, Eren. Ankara: Yeni Türkiye Yay., C. 6, Teşkilat, ss. 621-632.
- Ahmet Cevdet Paşa. 1966. Tarih-i Cevdet. c. 1-12. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
- Arslantürk, Zeki & Amman, M. Tayfun. 2001. Sosyoloji Kavramlar Kurumlar Süreçler Teoriler. İstanbul: Çamlıca Yay. 4. Baskı.
- Aslan, Taner. 2006. “Osmanlı Modernleşmesi Bağlamında Modernleşmenin Sancılı Gelişiminin Arka Planı”. Ekev Akademi Dergisi. S: 26, ss. 91-100.
- Barkan, Ömer Lûtfî. 1993. “Timar”. İslam Ansiklopedisi. Ankara: C. 12/1. ss. 286-333.
- Berkes, Niyazi. 1978. Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yay.
- Bozkurt, G. 1993. “Türk Hukuk Tarihinde Azınlıklar”. A.Ü.H.F.D. C. 43, S: 1-4, ss. 49-61. .1996. Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939). Ankara: T.T.K. Yay.
- Cihan, Ahmet. 2004. Reform Çağında Osmanlı İlmiye Sınıfı. İstanbul: Birey Yay.
- Çadırcı, Musa. 1972. “Ankara Sancağında Nizâm-ı Cedîd Ortasının Teşkili ve ‘Nizâm-ı Cedîd Askerî Kanunnâmesi’”. Belleten. C. 36, S: 141, Ankara: T.T.K., ss. 1-13.
- Ekinci, Ekrem Buğra. 2004. Tanzimat ve Sonrası Osmanlı Mahkemeleri. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
- Engelhardt. 1999. Tanzimat ve Türkiye. Çev. Ali Reşat. İstanbul: Kaknüs Yay.
- Eryılmaz, Bilal. 2006. Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. İstanbul: İşaret Yay.
- Gökbilgin, Tayyip. 1967. Tanzimat Hareketinin Osmanlı Müesseselerine ve Teşkilâtına Etkileri”. Belleten. C. 31, S: 121-124, Ankara: T.T.K., ss. 93-111.
- Hanioğlu, M. Şükrü. 1992. “Batılılaşma”. T.D.V. İslam Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul, ss. 148-152.
- Haytoğlu, Ercan. 1996. “Türk Tarihinde Demokratik Hareketlerin Gelişimi”. P.Ü.E.F.D. S: 1, ss. 24-30.
- Heper, Metin. 1983. “Bürokrasi Maddesi”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Hülür, Himmet & Akça, Gürsoy. 2006. “Osmanlı Hukukunun Temelleri ve Tanzimat Dönemindeki Hukuksal Yeniliklerin Sosyo-Politik Dinamikleri”. S.Ü.T.A.D. S: 19, ss. 295-321.
- İlgürel, Mücteba. 1999. “Osmanlı Devleti’nde Ateşli Silahlar”. Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. Güler, Eren. Ankara: Yeni Türkiye Yay. C. 6. Teşkilat. ss. 605-611.
- İnalcık, Halil. 1973. The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600. Londra. . 1996a. “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu”. Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yay., ss. 343-359. .1996b. “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadî Vaziyeti Üzerine Bir Tetkik Münasebetiyle”. Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yay., ss. 139-186.
- Kaplan, Mehmet. 2006. “M. Reşit Paşa ve Yeni Aydın Tipi”. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Halil, İnalcık, Mehmet, Seyitdanlıoğlu. Ankara: Phoenix Yayınevi, ss. 317-324.
- Karataş, Veli. 1998. Ondokuzuncu Yüzyılda Yenileşme Çabaları ve Osmanlı Ulemasının Tavrı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: M.Ü.S.B.E.
- Karahanoğulları, Onur. 2005. Türkiye’de İdari Yargı Tarihi. Ankara.
- Karpat, H. Kemal. 2002. Osmanlı Modernleşmesi. Çev. Akile Zorlu, Kaan Durukan. Ankara: İmge Kitabevi Yay.
- Kazıcı, Ziya. 1977. Osmanlılarda Vergi Sistemi. İstanbul: Erenler Matbaası.
- Keleş. H. 2006. “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye Kânûnnâmesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi. C.14, S: 1, ss. 227-240.
- Keleş, E. 2005. “Tanzimat Dönemi'nde Rüşvetin Önlenmesi İçin Yapılan Düzenlemeler (1839-1858)”. Tarih Araştırmaları Dergisi. C. 24, S: 38, ss. 259-280.
- Konan, Belkıs. 2006. Osmanlı Devletinde Yabancıların Kapitülasyonlar Kapsamında Hukuki Durumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: A.Ü.S.B.E.
- Lewis, Bernard. 1980. “Türkiye: Batılılaşma”. A.Ü.H.F.D. Çev. H., Topçuoğlu. C. 37, S: 1-4, ss. 153-178.
- Mardin, Şerif. 1997. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yay. . 2007. “Batıcılık”. Türk Modernleşmesi Makaleler 4. Der.: Mümtaz’er, Türköne, Tuncay, Önder. İstanbul: İletişim Yay. 17. Baskı.
- Otacı, Cengiz. 2004. Hukukun Laikleşme Serüveni. İstanbul: Birey Yay.
- Özkaya, Yücel. 1963. “III. Selim Devrinde Nizam-ı Cedid’in Anadolu’da Karşılaştığı Zorluklar”. Tarih Araştırmaları Dergisi. C. 1, S: 1, ss. 145-156.
- Pamuk, Şevket. 2000. Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
- Savcı, Bahri. 1959. “Türkiye’de Amme Hürriyetinin Mütalaasına Bir Bakış”. A.Ü.S.B.F.D. C. 14, S: 2, ss. 167-181.
- Tabakoğlu, Ahmet. 1985. Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi. İstanbul: Dergâh Yay.
- Taner, Tahir. 1999. “Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku”. Komisyon. Tanzimat 1. İstanbul: M.E.B. Yay., ss. 221-232.
- Turhan, Mümtaz. 2002. Kültür Değişmeleri Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik. İstanbul: Çamlıca Yay. 4. Baskı.
- Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet. 1999. “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”. Komisyon. Tanzimat 1. İstanbul: M.E.B., ss. 139-209.
- Yetiş, Kazım. 1994. “Tanzimat Karşısında Tavırların Tasnifi Konusunda Bir Deneme”. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu. Ankara: 31 Ekim-3 Kasım 1989. Ankara: T.T.K. Yay., ss. 107-134.