Author:
Abstract
XIV. yüzyıl başlarında, Batı Anadolu kıyılarında iki Menderes Nehri arasında kalan havzayı fethederek, bu coğrafyaya Müslümân Türk kültürünün taşınmasını sağlayan Aydınoğulları, yüz elli yıla yakın bir süre bu coğrafyada hüküm sürmüş ve pek çok kıymetli eser bırakmışlardır. 1426 yılında, II. Murad devrinde, Osmanlı hâkimiyeti altına giren Aydınoğullarının siyâsi faaliyetlerine son verilmiştir ve bu coğrafya, Osmanlı hâkimiyeti altında Aydın İli adıyla anılmaya başlanmıştır. Bu süreçte Aydınoğullarının ve Osmanlı Devletinin, günümüz Batı Anadolu kültür kimliğinin oluşmasındaki tesirleri, edebi çevrelerin şekillenmesindeki etkileri gözden kaçırılmaması gereken unsurlardır. Tasavvuf yolunu açıklayan Anadolu erenleri içerisinde de Ege sufilerinin husûsî bir yeri vardır. Aynı zamanda bu zevât-ı kirâmın,Mevlevilik, Halvetilik Uşşakilik gibi, günümüzde de son derece canlı olan tarikat silsilesinin menbaı olarak ekol teşkil ettikleri unutulmamalıdır. Tarikatlar yayıldıkları her coğrafyada olduğu gibi Aydın ve çevresinde de sosyal ve kültürel hayatın merkezini oluşturmuşlardır. Batı Anadoluda Aydınoğulları Beyliği zamanında yaşanan kültürel değişimin en önemli aktörü olan bu tarikatlar Osmanlı hâkimiyeti sürecinde de aynı kültürel ve düşünsel yapının korunmasını ve güçlenmesini sağlamışlardır. Çalışmamızda, erken dönemde Aydın ve çevresinde faaliyet gösteren, tasavvufî gruplar tespit edilmeye çalışılmış, Aydınoğullarının fethi ile başlayan ve Osmanlı hâkimiyeti ile devam eden, Türkleşme ve İslamlaşma sürecinde Aydın ve çevresinde oluşan dini ve kültürel hayat değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Aydınoğulları has conquered the area between two Menderes River on the shores of Western Anatolia in the early XIV century, owned this geography for nearly fifty years and carried Turkish culture to this region. Aydınoğlulları left many pieces to this geography and their political activities ended in 1426 during Murad II period when they ultimately entered to Ottoman sovereignty. Since that day, this region named as Aydın province as an administrative unit under Ottoman rule. The effects of the Aydınoğulların and the Ottoman Empire on the formation of the present-day Western Anatolian cultural identity and the effects on the formation of literary circles should not be overlooked. The Aegean Sufis have a special place among the Anatolian erans who explain the Sufism path. At the same time, it should be noted that these Sufis, as Mevlevilik, Halvetık Uşşakilik, form an ecole as the source of the tarikat order, which is still very alive today. The sects were the center of social and cultural life in Aydın and its surroundings, as in every geography they spread. These sects, which are the most important actor of the cultural change experienced in the period of Aydınoğulları Principality in Western Anatolia, have ensured the preservation and strengthening of the same cultural and intellectual structure during the Ottoman rule.This study will try to examine the contributions of sufi groups, which were active in Aydın and its environment in early period, to cultural environment during the Turkicization and Islamization processes which was started with its conquest by Aydınoğulları and continued with Ottoman rule by retaining them.