Author :
Abstract
Fırat Nehrinin bir kolu olan Karasu Irmağının yukarı havza kesiminde birçok yerde traverten yüzeylenimlerine rastlamak mümkündür. Hiç şüphesiz bu traverten alanlarından Otlukbeli Gölü çevresi traverten birikim şekilleri açısından zengindir. Otlukbeli İlçe merkezi kuzeybatısında Sazlar Dere vadisinde yer alan Otlukbeli travertenleri 1837- 1935 metre yükseltileri arasında vadinin batı yamacında yüzeylenir. Ofiolitli melanj üzerinde çökelmiş olan travertenlerin kalınlığı 20 metre kadardır. Oluşum tipi bakımdan bir traverten set gölü olan Otlukbeli Gölünün batı ve güneybatısındaki alanda traverten sırtları, traverten konileri ve traverten bacaları gelişmiştir. Traverten sahasında NE-SW, NW-SE, N-S ve E-W doğrultusunda uzanan, 11-150 metre uzunluğunda 26 traverten sırtı harita üzerine işaretlenmiştir. Otlukbeli Gölünün oluşumuna sebep olan sırt, sahadaki uzunluğu en fazla olan traverten sırtıdır. Aktif haldeki sırtın batısında su çıkışı devam etmektedir. Traverten sırtları yörenin aktif tektoniği hakkında önemli bilgiler vermektedir. Traverten sırtlarındaki yarıkların NE-SW, NW-SE ve N-S yönde yoğunlaşması bölgede etkin olan sıkışma tektoniğinin bir sonucudur. Alanda bu tektonik yapılarla uyumlu 84 adet traverten konisi, 14 adet traverten bacası tespit edilmiştir. Bu traverten bacalarının ve konilerinin büyük bir kısmı sırtların üzerinde yer alırlar. Bütün traverten koni ve bacalarında traverten çökelimi sona ermiştir. Koniler, 10 cm ile 3 metre arasında değişen yüksekliğe sahiptirler. Taban çapları ise 50 cm ile 25 metre arasında değişim gösterirler. Traverten çökelimi, Otlukbeli Gölünün oluşumuna neden olan traverten sırtı ve çevresinde sınırlı bir alanda sürmektedir. Diğer yerlerde ise traverten birikimi sona ermiş olup, üzerinde karstik aşınım şekillerinden dolinler ve delikli lapyalar gelişmiştir. Otlukbeli travertenleri jeomorfolojik miras niteliği taşımaktadır. Sahadaki travertenler birikim şekillerinden koni ve bacaların bir kısmı, bu coğrafi değerin tespit edilmesine kadar tahrip edilmiştir. Yüzbinlerce yılda oluşan bu birikim şekillerin etkin koruma altına alınarak turizme kazandırılması gerekmektedir.
Keywords
Abstract
Travertines outcrop in many places in the upper basin of the Karasu River which is a branch of the Euphrates. Undoubtedly, travertine accumulation forms around the Otlukbeli Lake is the richest in terms of travertine accumulation forms. Otlukbeli travertines located in the valley of the Sazlar River in the northwest of Otlukbeli downtown spread in the western side of valley between 1837- 1935 m heights. Thickness of travertines deposited on Ophiolite melange is nearly 20 m. In the west and southwest of the Otlukbeli Lake which is travertine barrier lake travertine ridges, travertine cones and travertine chimneys appeared. 26 travertine ridges between 11-150 m in NE-SW, NW-SE, N-S and E-W directions in travertine area were marked on the map. Ridge caused formation of the Otlukbeli Lake is the longest travertine ridge in the area. Water flow continues in the west of active ridge. Travertine ridges supply important information about active tectonic of the region. Cracks in the travertine ridges increase in NE-SW, NW-SE and N-S direction is the result of compressive tectonic which is active in the region. 84 travertine cones, 14 travertine chimneys in harmony with these tectonic structures, 14 are found in the area. Great part of these travertine chimneys and cones exist on ridges. Travertine precipitation in all travertine and chimneys finished. Cones are in the height of 10 cm and 3 m. Basin calibres change between 50 cm and 25 m. Travertine precipitation continues in a restricted area in travertine ridge and around which caused formation of the Otlukbeli Lake. Travertine precipitation ended in other places and dolines and perforated lapies appeared. Otlukbeli travertines are considered as cultural heritage. Some of cones and chimneys which are travertine precipitation forms in the area were spoilt until discovery of this geographic wealth. It is necessary that these precipitation types formed after hundreds of thousands of year be benefited in tourism by taking under protection.
Keywords
- Akdeniz, N., Şahintürk, Ö. ve Yakar, H., 1997, “Pulur Bölgesinin Stratigrafisi ve Tektoniği (Bayburt-Doğu Pontidler)”, MTA Dergisi 119, 122, Ankara.
- Akkan, E. ve Tuncel, M., 1990, “Bilinmeyen Bir Doğal Anıt: Otlukbeli Gölü”, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Atatürk Kül. Dil ve Tar. Yük. Kur., Coğrafya Bil. ve Uyg. Kolu, C. 1, Sayı 2, Ankara.
- Alpman, N., 1966, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri Sıcak Su Kaynakları, İçmeleri ve Maden Sularının Teknik Envanteri, MTA Der.rap.no.4069, yayımlanmamış, Ankara.
- Altunel, E., 1996, “Pamukkale Travertenlerinin Morfolojik Özellikleri, Yaşları ve Neotektonik Önemleri”, MTA Dergisi 118, 47-64, Ankara.
- Gedik, A., 2008, “Kemah-Erzincan-Çayırlı Yöresi Tersiyer Birimlerinin Jeolojisi ve Petrol Kaynak Kaya Özellikleri”, MTA Dergisi, 137, 1-26, Ankara.
- Keskin, İ., 2016, 1/100 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi Trabzon-H43 Paftası, MTA Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
- Lowe, D. and WALTHAM, T, 1995, A Dictionary of Karst and Caves: A Brief Guide to the Terminology and Concepts of Cave and Karst Science, Cave Studies Series Number 6. British Cave Research Association, London.
- Okay, A., Şahintürk, Ö. ve Yakar, H.,1997, “Pulur Bölgesinin stratigrafisi ve tektoniği (Bayburt, Doğu Pontidler)”, MTA Dergisi 119, 1
- Okay, A. and Şahintürk, Ö., 1997, “Geology of the Eastern Pontides, in A.G. Robinson ed., Regional and Petroleum Geology of the Black Sea and Surrounding Region”, American Association of Petroleum Geologist (AAPG) Memoir No.68, p.291-311.
- Özsayar, T., 1990, Erzurum-Erzincan-Gümüşhane Arası ve Yakın Yöresinin seçilmiş Bölgelerle Jeolojik Yapısının ve Ekonomik Potansiyelinin İncelenmesi, TÜBİTAK Proje No:TBAG-727. Trabzon.
- Polat, S., 2003, Karasu Havzası’nın Hidrojemorfolojik Etüdü, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, yayımlanmamış, İstanbul.
- Tanyolu, E., 1988, “Pulur Masifi (Bayburt) Doğu Kesiminin Jeolojisi”, MTA Dergisi 108,1-17, Ankara.
- Van, A. ve Yalçınalp, B., 2010, “Kuşkayası (Otlukbeli-Erzincan) Manganez Yatağının Jeolojik Yerleşimi ve Jeokimyasal Özellikleri”, Jeoloji Mühendisliği Dergisi 34 (1), 41-56.