SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS BAĞLAMINDA, GELENEKSEL YİYECEK İÇECEK YAPIMINA BAFRA’DA (SAMSUN) BİR ÖRNEK: ŞIRACILIK
Author :
Abstract
Özet
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO) tarafından 2003 yılında kabul edilen somut olmayan kültürel miras kapsamında koruma altına alınan birçok geleneksel meslek bulunmaktadır. Bu meslekler arasında “Türk mutfak kültürü/geleneksel yiyecek-içecek yapımı ve toplumsal uygulamaları” grup başlığı içerisinde “pekmez, şıra ve pestil yapımı ve gelenekleri” (Envanter No:1.035.03) unsurunda geleneksel meslek ve uygulamaları/temsilcileri önemli bir yer tutmaktadır. Dimrit adı verilen kuru üzümden fermente edilerek yapılan şıra, alkolsüz içecek üretimi alanındaki bir meslek olarak uzun boyunca varlığını sürdürmüştür. Samsun ilinin Bafra ilçesinde yöreye has bir yöntemle üretilen şıra, 2018 yılına kadar yaşamaya devam etmiş ve günümüzde üreticilerinin hayatta olmasına rağmen yapımına ara verilen bir geleneksel içecek olarak kalmıştır. Bu çalışmanın amacı, somut olmayan kültürel miras unsuru olan şıracılığın Bafra’da gelişimini incelemektir. Ayrıca çalışmada şıracılık mesleği ile uğraşan ve üretimine katkı sağlayan temsilcilerin tespit edilmesiyle, bu geleneğin yaşatılmasına ve gelecek kuşaklara aktarılmasına yönelik farkındalığın oluşturulması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda saha araştırması gerçekleştirilmiş, bu araştırmada Bafra’daki şıracılığın son temsilcileriyle görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler sonucunda mesleğin ortaya çıkışı ve inceliklerine dair bilgiler elde edilmiştir. Çalışma sonucunda Bafra şırasının farklı yöntemlerle üretildiği görülerek, şıracılığı yaşatmak ve gelecek kuşaklara tanıtmak bağlamında yetkin olan meslek temsilcilerinin hayatta oldukları tespit edilmiştir. Somut olmayan kültürel miras bağlamında şıracılığın yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için başta yerel yönetimler olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından gerekli tanıtım faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi, çeşitli projelerin hayata geçirilmesi ve kamuoyu oluşturulmasına yönelik çalışmaların yapılmasının faydalı olacağı bulgusuna erişilmiştir.
Keywords
Abstract
There are many traditional professions that are protected under the intangible cultural heritage accepted by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) in 2003. Among these professions, traditional professions and practices/representatives have an important place in the item of "molasses, must and fruit pulp making and traditions" (Inventory No: 1.035.03) within the group title of "Turkish culinary culture/traditional food and beverage making and social practices". Grape must made by fermenting raisins called dimrit, has long existed as a profession in the production of soft drinks. Grape must produced with a local method in the Bafra district of Samsun province, continued to exist until 2018 and has remained a traditional beverage whose production has been interrupted despite the fact that its producers are still alive. The aim of this study is to examine the development of grape must, which is an intangible cultural heritage element in Bafra. In addition, the aim of the study is to determine the representatives who are engaged in the grape must profession and contribute to its production and to raise awareness about keeping this tradition alive and transferring it to future generations. In this direction, field research was carried out, and in this research, interviews were held with the last representatives of the grape must industry in Bafra. As a result of the interviews, information about the emergence and subtleties of the profession was obtained. As a result of the study, it was seen that Bafra must is produced with different methods and it was determined that the representatives of the professions who are competent in the context of keeping the grape must alive and introducing it to the next generations are alive. In the context of intangible cultural heritage, it has been found that it would be beneficial to carry out the necessary promotional activities by the relevant institutions and organizations, especially by the local administrations, to implement various projects and to carry out studies for creating public opinion, in order to keep the grape must and transfer it to future generations.
Keywords
- Arıoğlu, İbrahim Ethem, Geleneksel Meslekler Halk Kültürünün Üretime Taşıyan Yönü Olarak Zanaatlar ve Zanaatkârlar, Akçağ Yayınları, Ankara 2019.
- Büyüköztürk, Şener, Kılıç Çakmak, Ebru, Akgün, Özcan Erkan., Karadeniz, Şirin, Demirel, Funda, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Yayınlar, Ankara 2012.
- “Kar Kuyusunda Ceset’’, Bafra Gazetesi, 22 Kasım 1951
- Balta, Evangelia, Sinasos. Mübadeleden Önce Bir Kapadokya Kasabası (Çev. A. Çokona), Bir Zamanlar Yayıncılık, İstanbul 2005.
- Bilgin, Arif, Samancı Özge, Osmanlı Mutfak Kültürü. I. Türk Mutfak Kültürü Sempozyumu, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, 14-15 Ekim 2010, Bilecik 2010.
- Ekici, Metin, Fedakar, Selami, Dönmez, Pınar, Tutu, Sıtkı Bahadır, Gültekin, Mustafa, Ertural, Neslihan, Yılmaz, Betül Hava, Somut Olmayan Kültürel Miras: Barana DursunbeyBalıkesir, Egetan Yayınları, İzmir 2011
- Erler, Mehmet Yavuz, “Karayaka Kazası (Ziğdi) Verileri Üzerinden Osmanlı Taşra Tarihinin İdari, Sosyal ve Ekonomik Yapısına Dair Bir Modelleme”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 19, Kasım 2020, s. 679-710.
- Karasar, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayınları, Ankara 2012.
- Kurt, Burcu, “Kar ve Buz Temininde Modernleşme ve 19. Yüzyıl İstanbul’unda Karcı Esnafı”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 9, Ocak 2015, s. 145-167
- Urfalı, Ahmet Faruk, https://www.bafrahaber.com/yazaryazi/bafra-nin-unlu-siracilari-- 36605.h , Erişim Tarihi: 18.11.2021 Yıldırım, Mucahit, “Geleneğin Ustaların (Ağaç İşçiliği ve Ahşap Oymacılığı) Samsun’dan Bir Yaşayan İnsan Hazinesi Önerisi: Yüksel Korkmaz”, Uluslararası Sempozyum ve Sergi Anadolu’nun Geleneksel El Sanatları “Sanatçı ve Zanaatkâr Buluşması, 08-10 Eylül 2021, Samsun 2021, s. 148-161. Yıldırım, Ali, Şimşek, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2011. Yılmaz, Recep, https://www.bafrahaber.com/yazaryazi/bafra-tarihine-damgasini-vuransinasoslular-ve-siyah-havyar--36126.ht 2013., Erişim Tarihi: 18.11.2021 Görüşme Kaynakları Ay, Safet, Fotoğraf Arşivi G1. Ahıshalıoğlu, Alptekin (Görüşme tarihi,17 Aralık 2020) G2. Anarat, Galip (Görüşme tarihi, 18 Şubat 2021) G3. Balakçı, Neşet (Görüşme tarihi, 18 Nisan 2020) G4. Birer, Yüksel (Görüşme tarihi, 28 Ekim 2020) G5. Keskin, Ali (Görüşme tarihi, 14 Nisan 2021) G6. Özkal, İsmail (Görüşme tarihi, 6 Temmuz 2020) G7. Şıracı, Ülkiye (Görüşme tarihi,12 Ağustos 2020) İnternet Kaynakları URL1. http://www.gulsehir.org.tr/yazarlar/doc-dr-faruk-guclu/kapadokya-bolgesi-ve-nevsehiruzumleri/298/ URL2. http://1.bp.blogspot.com/UZLkaWKO3ts/Uf_v46k65vI/AAAAAAAAAJU/fwLThF0wu1g/s160 0/001+AK+shutterstock_33104215.jpg
