Author :
Abstract
Bilâdiyyeler, genellikle Osmanlı coğrafyasındaki yerleşim yerleri hakkında yazılmış olan manzum türlerden biridir. Bu türdeki şiirler, muhteva bakımından çeşitli şehirler hakkında yazılmış olan şehrengizlerle benzerlik gösterir. Ancak bilâdiyyeler yerleşim yerleri hakkında ayrıntılı bilgi vermekten ziyade bu yer isimlerinin tevriyeli bir şekilde kullanımlarının tercih edilmiş olmalarıyla şehrengizlerden ayrılır.Edebiyatımızda bu türde yazılmış olan şiir sayısı oldukça sınırlıdır. Daha önceki yapılan çalışmalar ışığında bu türde Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî, Derviş Ömer Efendi, Fasîhî, Zihnî Efendi, İştibî Ahmed Efendi, Mecdî ve Lutfînin bilâdiyye sahibi olduğu tespit edilmiştir. Bunlardan Fasîhînin bilâdiyyesi elde değildir. Yaptığımız mecmua taramaları esnasında bu şairler dışında hayatı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi olmayan ancak 18. yüzyıl şairlerinden olduğu anlaşılan Vâsık mahlaslı bir şairin daha bilâdiyyesinin olduğunu tespit ettik. Tespit ettiğimiz bu şiirle birlikte edebiyatımızda bu türü tercih eden şair sayısı sekize, elde olan şiir sayısı ise yediye çıkmaktadır.Bu çalışmada örneklerine az rastlanan nazım türlerinden biri olan bilâdiyyeler üzerinde genel bir değerlendirme yapılmış, ardından Vâsıkın bilâdiyyesinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak çeviriyazılı metni verilmiştir.
Keywords
Abstract
Generally biladiyyes are one of the genres of manzums written about the settlements in Ottoman geography. These genres of poems are similar to the şehrengizs written about the various cities in terms of content. However, the biladiyyes differ from the şehrengizs preferred being used the names of the settlements in terms of tevriye rather than they gave detailed information about these settlements.The number of the poems written in this genre is limited in our literature. In the light of the studies before, it was detected that Arayıcı-zade Hüseyin Ferdi, Derviş Ömer Efendi, Fasihi Zihni Efendi, Mecdi and Lutfi had the biladiyyes about this genre. Among them, The biladiyye of Fasihi is not at hand. During the scannings of the mecmuas we did, except from these poets, we detected one more poet with the nickname of Vasık not having any information about his life in the sources and known from the 18th century poets had biladiyye. With this poem we detected, the number of the poets preferred this genre increases to eight, and the number of the poems at hand increases to seven. In this study, a general evaluation was made on the biladiyyes, one of the genre of verses having uncommon samples, later, translated transcripted text emphasizing the form and content characteristics of Vasıks biladiyye was given.
Keywords
- Akbayar, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
- Aksoyak, İ. Hakkı, “Feyzullah Efendi’nin Mesâ’iri ile Lutfî’nin Ferdî’nin Bilâdiyesi’ne Zeyli”, Söylenmemiş Sözler, Grafiker Yayınları, Ankara 2016. s. 245-258.
- Aydoğdu, Orhan , “İstanbul Hakkında Bilinmeyen Bir Mesnevi: İstanbulnâme”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2009. Volume 4/7 Fall, s. 158-186.
- Çakır, Müjgân, “Bilinmeyen Bir Bilâdiyye Metni: Mecdî ve Bilâdiyyesi”, Journal of Turkish Studies, 2010. Sayı 34/I, s. 173-82.
- Çapan, Pervin, Mustafa Safâyî Efendi, Tezkîre-i Safâyî (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idü’l-Eş’âr), AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
- Devellioğlu, Ferit, Ansiklopedik Osmanlıca-Türkçe Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2011.
- Efe, Zahide (2019a). “Müellifleri Meçhul İki Şehrengiz: Üsküp ve Budin Şehrengizleri”. Yayım sürecinde olan çalışma.
- Efe, Zahide (2019b). “Kâmî ve Revan Şehrengizi”. Yayım sürecinde olan çalışma.
- Eroğlu, Süleyman, “Türk Edebiyatında Miyâhiyye Türüne Bir Örnek: Hâsib Efendi’nin Miyâhiyyesi”, Uludağ Üniv. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bursa 2008. Yıl 9, Sayı 15, s. 429-439.
- Kalpaklı, Mehmet , “16-17. Yüzyılda Mahalle ve Semt Adları, Kâmî’nin Lügazı”, İstanbul Dergisi, İstanbul 1995, Sayı 14, s. 42-45.
- Kaplan, Yunus, “Klasik Türk Edebiyatında Sahil-nâmeler ve Derviş Hilmî Dede’nin Sahil-nâmesi” Route Educational and Social Science Journal, 2015, Volume 2, Issue 2, April, s. 148-159.
- Kaplan, Yunus, “Klasik Türk Edebiyatında Bilâdiyyeler ve Zihnî Efendi ile İştibî Ahmed Efendi’nin Bilâdiyyeleri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Ankara 2016, Cilt 13, Sayı 1. s. 102-124.
- Kaplan, Yunus, “Lale Devri İstanbul’unda Padişah Bahçelerini Anlatan Manzum Bir Eser: Hıfzî ve Mesâir’i”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa 2017, Cilt 15, Sayı 1, s. 308-330.
- Karacasu, Barış, “Türk Edebiyatında Şehrengizler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, İstanbul 2007. s. 259-313.
- Karacasu, Barış, “Esmâ-yı Bilâd-ı Ferdî: Kurnaz Yayımına Katkı”, Journal of Turkish Studies, 2010. Sayı 32/I, s. 257-73.
- Kurnaz, Cemal, “Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efendi’nin Bilâdiyeleri”, Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yayınları Ankara 2007. s. 230-31.
- Kut, Günay, “İstanbul Tekkelerine Ait Bir Kaynak: Dergeh-nâme”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları II, Acâ’ibü’l-Mahlûkât (Haz. Fatma Büyükkarcı Yılmaz), Simurg Yayınları, İstanbul 2010. s. 171-202.
- Özkılınç, Ahmet vd., Osmanlı Yer Adları-I (Rumeli Eyaleti 1514-1550), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2013.
- Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2017.
- Tığlı, Fatih, “Klâsik Türk Edebiyatında Şehrengiz Çalışmaları Hakkında Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4, Ankara 2007. s. 763-70.