Author :
Abstract
Bu çalışmada kaynağını Kuzey Afrika, Arap Yarımadası ve İran çöllerinden alarak Güneydoğu Anadolu Bölgesine çökelen tozların sosyo-ekonomik faaliyetler üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Çalışmaya konu olan saha Türkiyenin güneydoğusunu oluşturmaktadır. Bölge güneyden Suriye ve Irak ile komşuyken, kuzeyindeki Doğu Anadolu Bölgesinden Güneydoğu Toroslar ile ayrılmaktadır. Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır gibi büyükşehirleriyle yaklaşık 10 milyon nüfusa sahip olan bölgenin batısında ise Adana Bölümü yer almaktadır. Çalışmanın amacı; Güneydoğu Anadolu Bölgesine çökelen çöl tozlarının; kaynak bölgelerini, taşınım güzergâhlarını, yıl içindeki seyrini belirleyerek, tarım, turizm, ulaşım gibi beşeri ve iktisadi faaliyetlerin bu tabiat olayından nasıl etkilendiğini tespit etmektir. Bu amaca yönelik olarak Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünden sağlanan verilerle toz taşınımının aylara ve mevsimlere göre dağılımı belirlenmiş, uydu görüntülerinden faydalanılarak tozların kaynak bölgeleri ve taşınım güzergâhları tespit edilmiştir. Bölgedeki farklı illerde tozun çökeldiği yüzeylerden örnekler alınarak analiz edilmiş ve çöl tozunun elementel yapısı belirlenmiştir. Bunun yanı sıra arazi çalışmaları, yerel ve ulusal medyada çıkan haberlerden faydalanılarak çöl tozlarının yöredeki sosyo-ekonomik faaliyetleri nasıl etkilediği açıklanmıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi konumu ve doğal ortam özelliklerine bağlı olarak Türkiyenin çöl tozlarından en fazla etkilenen bölgesidir. Bölgede yer şekillerinin sade olması toz taşınımını kolaylaştırırken kuzeyinde bulunan Güneydoğu Toroslar toz kütlelerinin kuzeye geçişini azaltarak burada çökelmesine ortam hazırlamaktadır. Araştırma sonucunda bölgeye yağışlarla birlikte ya da kuru olarak çökelen çöl tozları içerisinde alüminyum, krom, nikel, çinko gibi ağır metallerin bulunduğu tespit edilmiştir. Çöl tozlarının doğal ve beşeri ortamlarda kirlenmeye neden olduğu, havalandırma ve enerji sistemlerinde bozulmaya ve enerji kaybına neden olduğu çalışmanın tespitleri arasındadır. Çöl tozu taşınımının yoğun olduğu günlerde hava, kara ve deniz yolu ulaşımında aksaklıklar yaşandığı, açık havada gerçekleştirilen beşeri ve iktisadi faaliyetlerin olumsuz etkilendiği tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
In this study, the effects of desert dusts on the socio-economic activities of the Southeastern Anatolian Region from the deserts of North Africa, Arabian Peninsula and Iran were discussed. Area under study constitutes Turkey's southeast. The region is neighbors Syria and Iraq to the south and separated from the Eastern Anatolia Region with Southeastern Taurus. With the Gaziantep, Şanlıurfa, and Diyarbakır province region host about 10 million population. The region neighbor with Adana Department of the Mediterranean Region from the west.Purpose of the study; Desert dusts in the Southeastern Anatolia region; to determine how the human and economic activities such as agriculture, tourism, transportation are influenced by this natural phenomenon by determining the source regions, transportation routes and the course within the year. For this purpose, the distribution of dust transport according to the months and seasons provided from the General Directorate of Meteorology Affairs was determined and the source regions and transportation routes of the dusts were determined by using satellite images. In different provinces in the region, samples were taken from the surfaces on which the dust collapsed and the elemental structure of the desert dust was determined. In addition to this, land explorations and using news from local and national media to explain how desert dusts affect socioeconomic activities in the region.Depending on the location and natural environments charecteristics Southeastern Anatolia Region is the most affected region of Turkey's by the desert dusts. Southeastern Taurus, located in the north, causes the dust masses to settle down here, reducing the passage of the north, while the simplicity of ground formations in the region facilitates powder transport. As a result of the research, it was determined that heavy metals such as aluminum, chromium, nickel, zinc are found in the desert dusts. It is among the determinations that desert dusts cause pollution in natural and human environments, deterioration in ventilation and energy systems and loss of energy. It has been determined that human and economic activities in the open air are adversely affected when there is disruption in air, land and sea transportation in days when desert dust transfer is intense.
Keywords
- Ateşoğlu, A., Tunay, M., Arıkan, T.B.,Yıldız, S., (2018), Ortadoğu Toz Kaynaklarının Tespiti ve Fırat-Dicle Nehir Havzası (SuriyeIrak) Tarım Alanları Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 2018; 4(2): 70-81, DOI: 10.21324/dacd.369502.
- Campbell, N., A., Reece, J., B. (2008), Bıology, 6. Baskı, Palme Yayıncılık, İstanbul.
- Dabbas, M.A., Abbas, A.M., Khafaji, R.A.,(2017), Sand Dust Storms Source Identification and theMineralogical and Micro-Organisms Effects of Regional Dust Storms - Middle East Region, 5th International Workshop on SDS, 23-25 Oct. 2017, Istanbul.
- IPCC: Climate Change 2013: The Physical Science Basis; 5th Assessment Report, Cambridge University Press, Cambridge and New York, 2014.
- Özbolat, G., Tuli, A., (2016), Ağır Metal Toksisitesinin İnsan Sağlığına Etkileri, Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 2016; 25(4):502-521 doi:10.17827/aktd.253562.
- Saydam, A.C., (2010), Havadan Tozdan, Heyamola Yayınevi, İstanbul.
- Şengün, M. T., Kıranşan, K., (2012), Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Çöl Kaynaklı Tozlar ve Genel Çevresel Etkileri, İlhan Ofset – Matbaa, Elazığ.
- Malkawi, M., (2017), Airborne Particulate Matter and Health in the Eastern Mediterranean Region, 5th International Workshop on SDS, 23-25 Oct. 2017, Istanbul.
- Türkeş, M., (2017), Recent Spatiotemporal Variations of Synoptic Meteorological Sand and Dust Storm Events Observed over the Middle East and Surrounding Regions, 5th International Workshop on SDS, 23-25 Oct. 2017, Istanbul.
- URL 1: http://www.yenihaberden.com/mardin-saglik- mudurlugunden-toz-bulutu-uyarisi-378785h.htm 03.06.2018 tarihli erişim.
- URL 2: https://www.sabah.com.tr/yasam/2009/10/07/suriyenin_tozu_diyarbakir_ karpuzlarini_kuculttu 20.11.2017 tarihli erişim.
- URL 3: https://www.haberler.com/diyarbakir-da-karpuz-festivali- yapildi-3000219-haberi/). 11.6.2018 tarihli erişim
- URL 4: http://www.who.int/quantifying_ehimpacts/global/source_apport/en/. 5.7.2018 tarihli erişim.