Author :
Abstract
Karahanlı Türkçesi dönemi eseri olan Dîvânü Lugâtit-Türk, Türk dilinin 11. Yüzyıldaki söz varlığını yansıtan çok önemli bir eserdir. Dîvânü Lugâtit-Türkün dizininde 8783 kelime mevcuttur. Eser Türk kültürünü yansıttığı için sosyal hayata dair birçok veriye rastlanılır. Dîvânü Lugâtit Türk üzerine bu zamana kadar birçok çalışma yapılmıştır. Eserin söz varlığı çeşitli açılardan incelenmiştir. Bu çalışmada Dîvânü Lugâtit-Türkteki kahramanlık kavramının nasıl ele alındığı incelenmiştir. Orta Asya kültür yaşayışında kahramanlık kavramı çok önemlidir. Savaşçı bir toplum olan ve bağımsızlığına son derece düşkün olan Türk milleti için kahramanlık vazgeçilmez bir değerdir. Bundan dolayı Dîvânü Lugâtit -Türkte kahramanlıkla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili birçok kelime bulunmaktadır. Bu kelimeler Türklerin kahramanlığa bakış açısını yansıtmakla birlikte yine o dönemin coğrafi, kültürel ve sosyal hayatını yansıtmaktadır. Dîvânü Lugâtit-Türk adlı eser taranarak elde edilen veriler doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Kahramanlıkla ilgili kelimeler çeşitli başlıklar altında alfabetik sıraya göre sınıflandırılmıştır. Çalışmanın sonunda ise tüm kelimeler alfabetik olarak sözlüksel bir sistem içinde sıralanmıştır. Eserdeki madde başı kelimelerden kahramanlıkla ilgili olanlar incelenmiştir. Bu terimler eserdeki anlamları ve ek bilgilerle beraber verilmiştir. Eğer kelimeler herhangi bir şiir de ya da atasözünde geçiyorsa bunlar kelimenin altında ayrıca belirtilmiştir. Yine çalışmamızda ayrı başlıklar olarak kahramanlıkla ilgili atasözleri ve şiirler toplu olarak sınıflandırılmıştır. Dîvânü Lugâtit-Türk sadece dil açsından değil her açıdan ele alınıp incelenmelidir. Çünkü Türk tarihinin en önemli eserlerinden birisidir. Bu çalışmada kahramanlıkla ilgili sözlüksel bir çalışma yapılarak Türk dili ve kültürüne katkı sağlamak hedeflenmiştir.
Keywords
Abstract
Dîvânü Lugâtit-Türk, a work of Karahanid Turkish Period, is a very significant work that reflects the lexicology of 11 th. century Turkish language. There are 8783 words in Dîvânü Lugâtit-Türks index. Because the work reflects Turkish culture, a lot of data relating to sacial life can be encountered. A great deal of studies have been done about Dîvânü Lugâtit-Türk until this time. The lexicology of the work has been examined from various points of views. In this work, how the term heroism is dealed has been studied. The term of heroism is very important in the living culture of central Asia. Heroism is an irrevocable thing fort he Turkish nation which is a warrior society and who aretremendously keen on their independency. Thus, there are a lot of words related directly or indirectly to heroism in Dîvânü Lugâtit-Türk. These words, together with reflecting Turkish peopless point of view of heroism, reflect the goographical, cultural and social life of that period the data, gained by scanning the work of Dîvânü Lugâtit-Türk, has been studied with the method of document analysis. The words related to heroism are classified alphabetically under various titles at the end of the study all words have been put in order alphabetically in a lexicographic system. From the entries of the work, the ones which are about heroism have been studied. These terms have been given Dîvânü Lugâtit-Türk with their context meaning and together with additional information. If these terms are found in a poem or a proverb, it is also pointed out under these words once again in our study, the poems and proverbs about heroism are classified in a body as seperate titles. Dîvânü Lugâtit-Türk should be studied not only in terrns of language but also in very respect. Because, it is one of the most important work of Turkish history. İn this study it is aimed to contribute the Turkish language and culture by doing a lexicographie study about heroism.
Keywords
- AKAR, Ali (2005). Türk Dili Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- AKAR, Ali (2005). Türk Dili Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- ATALAY, Besim (2013). Divânü Lugati’t-Türk, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. CAFEROĞLU, Ahmet (1999). Kâşgarlı Mahmut, İstanbul: MEB Yayınları.
- DEMİRBİLEK, Salih (2014a). “Kutadgu Bilig’de Gençlik Kavramı”, Gençlik ve Kültürel Mirasımız Uluslararası Kongresi Bildirileri, c. 2, 59-74 s., Samsun.
- ------------------------------ (2014b). “Türk Kültüründe “Deliler” ve Bunların Dede Korkut Oğuznâmelerine Yansıması”, Dede Korkut Dergisi, c.3, S.5, 69-77.s.
- ERCİLASUN, Ahmet (2011). Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
- ERCİLASUN Ahmet B. – AKKOYUNLU. Ziyat (2015). Dîvânü Lugâti’t-Türk. Ankara: TDK yayınları, 2015.
- KARAHAN, Akartürk (2013). Dîvânü Lugâti’t-Türk’e Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad (2006). “Alp” Tarih Araştırmaları-I, s. 367-375, Ankara: Akçağ Yayınları.
- ŞİŞMAN, Bekir (2009). Cengiznâme, Samsun: Etüt Yayınları.
- TEKİN, Talât (1989). XI. Yüzyıl Türk Şiiri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÜSTÜNER, Ahat (2015). Türkçenin Tarihî Gelişmesi, İstanbul: Bilge Kültür Sanat