Author :
Abstract
Osmanlı İmparatorluğunun sosyal, kültürel, sanatsal ve mimari hayatı hakkında tafsilatlı bilgiedinmek için o dönemde kaleme alınmış sefaretname ve seyahatnamelerden yararlanılabilir. Gözlemlerini veyaşadıklarını kaleme alan bu şahıslar çoğunlukla sefirler ve seyyahlardır. Bu kişilerin kaleme almış olduklarıeserler, gidilen ülkenin sosyal ve ekonomik yapısını, teşrifat usullerini ve Osmanlıların Batıya karşı tutumve düşüncelerini de yansıtmaktadır. Bu eserlerin ilk olarak yazılmaya başlandığı dönemde, Batıyı diplomatikolarak kendine hiçbir şekilde eşit haklara haiz muhatap kabul etmeyen Osmanlının daha sonra gerilemesi ileön plana çıkmaya başlamış ve devletin kötü gidişatı engellemek için Batıdaki gelişmelerden yararlanmayoluna gidilmiştir. Böylelikle Osmanlı Devletinde bir Batı İmajı oluşmaya başlamış ve Batı toplumununyaşam biçimini, gelenek-göreneklerini ve uygarlık düzeyini yansıtan bu tarz eserlerden faydalanılma yolunagidilmiştir. Nitekim Osmanlı döneminde Avrupaya çeşitli vesilelerle giden seyyahlar ve gönderilen sefaretheyetleri tarafından tutulan raporlar ile zengin bir içerik oluşturulmuştur. Bu çalışmamızda OsmanlıDevletinin Avrupaya bakış açısını, dönemsel olarak ne şekilde değiştiğini ve devlet nezdinde nasıl bir batıimajının oluştuğunu ortaya koymaya çalışacağız. Ayrıca Osmanlı Devletinde oluşturulan bu yapı sayesindegerek yönetimsel gerekse toplumsal anlamda nasıl gelişme ve değişmelerin yaşandığını sosyal, kültürel,sanatsal ve mimari açılardan dönemin çeşitli sefaretname ve seyahatnamelerinden örneklendirerekyansıtacağız.
Keywords
Abstract
In order to get detailed information about the social, culturel, artistic and architectural lives of theOttoman Empire, travel books and embassy reports written in that period can be used effectively.They aremainly travellers and ambassadors who write their experiences and observations. The works written by thosepeople reflect the social and cultural structures and protocol styles of the country which is gone and alsoOttomans point of view and approach towards the West. In the times of first written Works, Ottoman Empiredid never accept The West equal to itself diplomatically but with the deterioration of the Empire a Westimage started to be formed and so as to prevent this deterioration it was started to be benefited from theimprovements of the West. In this way, a West image occured in the Empire and such kind of Works thatreflect the lifestyles, customs and traditions and civilization degrees of the Western community were startedto be used. As a matter of fact, a rich content was formed by the reports of the travellers and the ambassadorgroups who went to Europe with various reasons. In this work, we will try to express Ottoman Empires pointof view towards Europe, how it changed periodically and what kind of a Western image occured in the side ofthe state. Apart from that, with the help of this structure formed in The Ottoman Empire, we will reflect byillustrating the travel books and embassy reports that what kind of improvements and changes occured insocial, cultural, artistic and architectural aspects not only in executive areas but also in communal areas.
Keywords
- Fransa’ya yaptığı seyahat esnasında bu maiyet içerisinde Yirmisekiz MehmedÇelebi’nin oğlu Sait Efendi de var olmakla birlikte seyahatleri dönüşünde İbrahimMüteferrika ile beraber matbaayı kurmuşlardır. Bkz. Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010, s. 56-57.
- Seyahatname ve sefaretname türündeki eserler gezi yazıları olmaları sebebiyleçoğunlukla kelime olarak birbirleri yerine kullanılmaktadır. Ancak iki esertürünün karakteristiği birbirinden oldukça farklıdır. Şevket Rado eserini “Paris’teBir Osmanlı Sefiri; Yirmisekiz Çelebi Mehmed’in Fransa Seyahatnâmesi”şeklinde ifade etmiş olmasına rağmen eser sefaretname türündeki eserlerin engüzel örneklerinden bir tanesidir. Bkz. Şevket Rado, Paris’te Bir Osmanlı Sefiri;Yirmisekiz Çelebi Mehmed’in Fransa Seyahatnâmesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
- Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2006.
- Ahmet Efendi, Ruznâme: III. Selim’in Sırkâtibi Ahmet Efendi Tarafından TutulanRuznâme, (Yay. Haz. Sema Arıkan), TTK, Ankara 1993; 426 ss.: 9751605318.
- Ahmet Refik, Onuncu Asr-ı Hicrî’de İstanbul Hayatı (1495-1591), Enderun Yayınları, İstanbul 1988; 155 ss.: 9757658006.
- Ahmet Refik, Onikinci Asr-ı Hicrî’de İstanbul Hayatı (1689-1185), Enderun Yayınları, İstanbul 1988; 240 ss.: 9757658022.
- Ali İbrahim Savaş, Mustafa Hattî Efendi Viyana Sefaretnamesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999; 172 ss.: 9751610052.
- Baki Asiltürk, Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2000; 591 ss.: 9756963743.
- Ercüment Kuran, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994; 330 ss.: 9753891369.
- Erdem Yücel, Topkapı Sarayı ve Harem, Anadolu Turizm ve Tanıtım Yayınları, İstanbul 2009; 96 ss.: 9786054082094.
- Faik Reşit Unat, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992; 320 ss.: 9751604576.
- Feriha Karadeniz, XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Farklı Sınıflardaki OsmanlıKadınına Genel Bir Bakış, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, C.5, Ankara 1999; 9200 ss.: 975678203X.
- Fethi Gedikli, Osmanlı’da Çevreyi Kirletme Suçu ve Salb Cezası, Türkler, C. X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002; 8000 ss.: 9756782625.
- Feza Günergun, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, 2006; 13033123.
- Hasan Korkut, Osmanlı Elçileri Gözüyle Avrupa, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2007; 254 ss.: 9789944275019.
- Hüner Tuncer, Eski ve Yeni Diplomasi, Ümit Yayıncılık, Ankara 2005; 160 ss.: 9789757362739.
- Mehmet Alaaddin Yalçınkaya, Osmanlı Zihniyetindeki Değişimin GöstergesiOlarak Sefaretnamelerin Kaynak Değeri, OTAM, C. 7, Ankara 1997; 338ss.: 1019-469X.
- Muhammet Safi, Osmanlı Wikileaks Raporları, Ural Yayıncılık, İstanbul 2011; 240 ss.: 9786058868342.
- Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010; 598 ss.: 9789750804341.
- Nureddin Gemici, Evliya Çelebi’nin Gözlemleriyle XVII. yüzyılda Kadınlar, TYBAKADEMİ Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Matbaa, Ankara 2011, Sayı: 2; ss.: 9789750804341
- Refik Ahmet Sevengil, Türk Tiyatrosu Tarihi: Opera San’atı İle İlk Temaslarımız, Maarif Basımevi, 1959.
- Robert Dankoff, Seyyah-ı Âlem Evliya Çelebi’nin Dünyaya Bakışı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010; 252 ss.: 97550818790.
- Şevket Rado, Paris’te Bir Osmanlı Sefiri; Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin FransaSeyahatnamesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010; 108 ss.: :9754588155.
- Türkan Polatcı, Şehdî Osman Efendi’nin Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi (1757-1758), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011; 102 ss.: 9789751624000.
- Türkan Polatcı, Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’ninParis Sefaretnamesi’nin Önemi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2., Çankırı 2011; 263 ss.: 13093738.
- Yücel Akat, İstanbul, Keskin Color Kartpostalcılık, İstanbul, 2009; 128 ss.: 9756691204.
- Zekeriya Bülbül, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, Nobel Yayınları, Ankara 2009; 218 ss.: 9755911847.