Author :
Abstract
İstanbul’un fethinin ardından inşa edilen Topkapı Sarayı, uzun süre Osmanlı padişahlarının esas ikâmetgâhı olmuştur. Saray bu vasfını devam ettirirken XVII. ve bilhassa XVIII. yüzyılda, Osmanlı padişahlarının zaman zaman buradan ayrılarak İstanbul’un farklı noktalarındaki sahilsaraylar ile çeşitli köşk ve kasırlarda konakladıkları görülür. Havaların nispeten sıcak olduğu aylarda yaptıkları bu mekân değişiklikleri, onlara saraydan uzaklaşarak tabiatın güzelliklerinden ve şehrin farklı yerlerindeki köşk-kasır ve sahilsaraylarının imkânlarından istifade etme fırsatı verirdi. Genellikle göç-i hümâyun veya nakl-i hümâyun denilen bu geleneğin özellikle XVIII. yüzyıl padişahları arasında yaygınlık kazandığı görülür. Sultan III. Mustafa da hükümdarlığı süresince sekiz ayrı yaz mevsimini Topkapı Sarayı dışında geçirmiştir. III. Mustafa Osmanlı-Rus savaşının başlamasına kadar sürdürdüğü bu ritüelinde başta Karaağaç Sahilsarayı olmak üzere Beşiktaş Sahilsarayı ve Topkapı Kasrı’nı yazlık mekân olarak tercih etmiş ve yılın sıcak mevsimlerini genellikle buralarda geçirmiştir. Bu makale III. Mustafa’nın söz konusu süreçteki yazlık göçlerine odaklanmakta, bu göçlerin hangi tarihler arasında nerelere yapıldığını incelemektedir. Ayrıca III. Mustafa’nın yazlık göçlerinde ön plana çıkan noktaların altı çizilerek; onun göçte yanına aldığı kişi ve görevlilere, göçlerindeki yolculuk şekilleriyle bunların zamanlarına ve genel olarak yazlık mekânlarda ne şekilde vakit geçirdiğine dair bilgiler vermektedir.
Keywords
Abstract
Topkapı Palace, built after the conquest of Istanbul, was the main residence of the Ottoman sultans for a long time. While the palace continued its position, it is seen that the Ottoman sultans from time to time left here in the XVII and especially in the XVIII centuries and stayed in seaside palaces at different points of Istanbul and in various mansions and pavilions. These spatial changes they made during the mounts of relatively hot weather, when the weather was hot, would give them the opportunity to get away from the palace and benefit from the beauties of nature and the opportunities of mansions-pavilions and beach palaces in different parts of the city. It is seen that this tradition, which is generally called göç-i hümayun or nakl-i hümayun, became widespread especially among the sultans of the XVIII century. During his reign, Sultan Mustafa III spent eight different summer seasons outside the Topkapı Palace. In this ritual, which he continued until the beginning of the Ottoman-Russian war, Mustafa III preferred the Karaağaç Sahilsarayı (Beach Palace), Beşiktaş Sahilsarayı (Beach Palace) and Topkapı Kasrı as summer places and generally spent the warm seasons of the year here. This article focuses on the summer migrations of Mustafa III during the said period, and exemines the dates and where these migrations were made. In addition, by highlighting the prominent points in the summer migration of Mustafa III; the article gives information to the people and officials he took with him during the migration, the travel patterns in their migration, their times and how he spent time in summer places in general.
Keywords
- Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâ’iku’l-Ahbâr, Haz. Nevzat Sağlam, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2014.
- Artan, Tülay, “I. Mahmud Saltanatında Boğaziçi Eğlenceleri: Temâşâ, Tefekkür, Tevakkuf ve “Şehr-i Sefâ””, Gölgelenen Sultan, Unutulan Yıllar Sultan I. Mahmud ve Dönemi (17301754), Haz. Hatice Aynur, C. I, Dergâh Yayınları, İstanbul 2020, s. 93-159.
- Beydilli, Kemal, “III. Mustafa (1757-1774). Kaynarca Öncesi bir Padişah Portresi”, Kitab-ı Hedaya (Hedda Reindl-Kiel Armağanı), Studien zum Osmanischen Reich und seinen Nachbargebieten, Bonn University Press, Bonn 2019, s. 189-245.
- Beydilli, Kemal, “Mustafa III”, DİA, C. 31, İstanbul 2006, s. 280-283.
- Çeşmî-zâde Mustafa Reşîd Efendi, Çeşmî-zâde Tarihi, Haz. Bekir Kütükoğlu, İstanbul Fetih Cemiyeti – İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1993.
- Erdoğan, Muzaffer, “Osmanlı Devrinde İstanbul Bahçeleri”, Vakıflar Dergisi, IV, Yıl: 1958, s. 163-166
- Görür, Cem, “Sultan III. Mustafa’nın Cuma Selâmlıkları”, History Studies, C. 10, S. 9, Ankara 2018, s. 147-155. Mustafa Ruznâmesi, Haz. Yunus Irmak, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1991.
- İlgürel, Mücteba, “Hâkim Mehmed Efendi”, DİA, C. 15, İstanbul 1997, s. 189-190.
- İzzî Süleymân Efendi, İzzî Tarihi, Haz. Ziya Yılmazer, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2019.
- Koçu, Reşad Ekrem, “Beşiktaş Sahilsarayı”, İstanbul Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1961, s. 2589-
- Kütükoğlu, Bekir, “Müverrih Vâsıf’ın Kaynaklarından Hâkim Tarihi”, Vekayi’nüvis Makaleler, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1994, s. 139-194.
- Özcan, Abdülkadir, “Biniş”, DİA, C. 6, İstanbul 1992, s. 184-185.
- Sarıcaoğlu, Fikret, “Üsküdar’da Osmanlı Padişahları: Göçler, Binişler ve Selâmlıklar (XVIII. Yüzyıl)”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V (1-5 Kasım 2007), C. II, Editör: Coşkun Yılmaz, İstanbul 2008, s. 549-568.
- Sarıcaoğlu, Fikret, Kendi Kaleminde Bir Padişahın Portresi Sultan I. Abdülhamid, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001.
- Seyyid Hasan Muradî, Bir Kâtibin Kaleminden İstanbul’un 12 Yılı (1754-1766), Haz. Receb Ahıshalı, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2016.
- Şemdanizade Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’i’t-Tevârih, C. II.A, Haz. M. Münir Aktepe, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1978.
- Tarım Ertuğ, Zeynep, “Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Sarayı’nda Bayram Törenleri”, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan, Editör: Zeynep Tarım Ertuğ, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2006, s. 573-594.
- Telci, Cahit, “Osmanlı Sultanlarının Yaz Ayı Geleneği: Göç-i Hümayun”, Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, Haz. Nejdet Bilgin, Mehmet Ersan, Turan Gökçe vd., İzmir 1999, s. 491-514.
- Teşrifatçı Mehmed Âkif Bey, Târih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa Han-ı Sâlis, Editör: Erhan Afyoncu, (Tıpkıbasım), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2012.
- Vak’anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi, Haz. Mesut Aydıner, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007.
