OSMANLI SERHAD KALELERİNİN İDARESİ: DİZDARLARDAN MUHAFIZ PAŞALARA İBRAİL KALESİ TATBİKİ (XVIII. VE XIX. YÜZYILLAR)
Author :
Abstract
Osmanlı kalelerinin idaresi söz konusu olduğunda, bilinen ve akla ilk gelen dizdarlardır. Dizdarlar, kale komutanı olarak bilinmektedir. Ancak özellikle XVIII. yüzyıldan itibaren Osmanlı ülkesinin sınır ve sınırlarına yakın bölgelerde, kale komutanı olarak muhafız paşalara rastlanmaktadır. Muhafız paşalar, kısmen mirmiran, çoğunlukla da vezir rütbesindeydiler. Bu yüzyıldan itibaren kalelerin mutlak sorumlusu vasfını taşımaktaydılar. Bu makale, Osmanlı kalelerinde uygulanan bu değişikliğe odaklanmış ve bahsi geçen idarecilerin kalelerde kalelerdeki sorumluluk alanlarını incelemiştir.
Keywords
Abstract
When it comes to the administration of Ottoman fortresses, the dizdars are the first known and come to mind. The dizdars are known as castle commanders. But especially since the XVIII century “muhafız pashas” have been appeared as the fortress commander on the frontier and close to the Ottoman frontier. The muhafız pashas were partly in the rank of mirmiran and mostly in the rank of vizier. Since this century, they have been in absolute charge of the fortress. This article focuses on this change applied in Ottoman fortress and examines the areas of responsibility of the mentioned administrators in fortress.
Keywords
- 3 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay., Ankara 1993.
- 5 Numaralı Mühimme Defteri, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay., Ankara 1994.
- 85 Numaralı Mühimme Defteri”, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay., Ankara 2002.
- Agoston, Gabor, Osmanlı’da Savaş ve Serhad, Timaş Yay., İstanbul 2013. 163 Belge künyeleri dipnotlarda verildiğinden, kaynakça kısmında tekrar edilmedi.
- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kânunnâmeleri, C. I, FEY Vakfı Yay., İstanbul 1990.
- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukûki Tahlilleri, C. VII, Osmanlı Tarih Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1994.
- Aksan, Virginia H., “Osmanlı Bağlamında Savaşçı Nüfusların Seferberliği, 1700-1850)”,Askerlik İşi: Askeri İşgücünün Karşılaştırmalı Tarihi (1500-200), (Derleyen: Erik Jan Zürcher), İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
- Câvid, Ahmed, Hadikâ-yı Vekâyi, (Haz: Adnan Baycar), TTK, Ankara 1998.
- Emecen, Feridun M., Osmanlı Klasik Çağında Savaş, Tımaş Yayınları, İstanbul 2010.
- Engin, Hakan, 1787-1792 Osmanlı-Rus, Avusturya Savaşları Sırasında İbrail Kalesi(Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Edirne 2013.
- Gazzizâde, Abdullatif Efendi, Vekâyi’-i Baba Paşa Fi’ttârih, (Haz: Salih Erol), TTK, Ankara 2013.
- Hanciç, Adem, “XVII. Yüzyılda Bosna Eyaletinde Sınır Karakollarının TeşkilatıHakkında”, V. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1986. İnalcık, Halil, Osmanlı ve Avrupa, Kronik Yayınları, İstanbul 2017.
- Katip Çelebi, Fezleke (Osmanlı Tarihi 1000-1065/1591-1655), Hazırlayan: Zeynep Aycibin, C. II, Çamlıca Yay., İstanbul 2017.
- Kılıç, Orhan, “Teşkilat ve İşleyiş Bakımında Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevacib Defterleri”, OTAM, 31/Bahar, 2012.
- Kolçak, Özgür, XVII. Yüzyıl Askerî Gelişimi ve Osmanlılar: 1660–64 Osmanlı-AvusturyaSavaşları, (Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul 2012.
- Kopcan, Vojtech, “Uyvar”, DİA, C. 42, İstanbul 2012.Oğuzoğlu, Yusuf, “Dizdar”, DİA, C. IX. İstanbul 1998.
- Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I-II, MEB, İstanbul 1983.
- Sahhâflar Şeyhi-zâde Seyyid Mehmed, Es‘ad Efendi, Vak‘a-nüvîs Es‘ad Efendi Tarihi(Bâhir Efendi'nin Zeyl ve İlâveleriyle) 1237-1241/1821-1826, (Haz: Ziya Yılmazer) Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2000.
- Selâniki Mustafa Efendi, Târih-i Selâniki, Hazırlayan: Mehmet İpşirli, C.I-II, TTK, Ankara 1999.
- Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, C. V, TTK, Ankara 2011.
- Şânî-zâde Mehmed ‘Atâ’ullah Efendi, Şânî-zâde Târihi (1223-1237/1808-1821), (Haz: Ziya Yılmazer) C. II, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
