Author :
Abstract
Türkiye, Marshall Planı’na Ankara’da 4 Temmuz 1948 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri ile imzalanan “Ekonomik İş birliği Anlaşması” ile katılmış, Marshall Yardımları kapsamında 1948-1952 yılları arasında yaklaşık 350 milyon dolarlık bir ABD yardımı almıştır. Cumhuriyet tarihinde ilk kez dışarıdan müdahalenin gerçekleştiği bu dönemde, Türkiye’nin ekonomi politikası önemli değişimler geçirmiştir. Bu kapsamda Türkiye’ye Marshall Yardımları Misyon Şefi olarak atanan Uluslararası Banker Russell H. Dorr 1948 yılında Türkiye’ye gelerek kilit bir isim olmuştur. Türkiye’deki inceleme gezileri sırasındaki temasları, hazırladığı raporlar yardımların daha çok hangi alanlarda kullanılacağını belirlemiştir. Dört yıl boyunca Türkiye’de görev yapan Dorr, tarım, ticaret, sanayi ve maden alanlarını incelemiş, çeşitli temaslarda bulunmuştur. Bu incelemeler, temaslar ve verdiği demeçler günümüze kadar ayrı bir çalışma konusu yapılmamıştır. Türkiye’nin bir sanayi ülkesi olmaktan ziyade Avrupa’nın gıda ve hammadde deposu olarak konumlandırılması bu kişinin verdiği talimatlar neticesinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde sanayi yatırımları büyük ölçüde terk edilmiştir. Kamu yatırımları tarımda makineleşmeye ve karayolları inşaatına kaydırılmıştır. Türkiye, Marshall yardımıyla birlikte birçok alandaki sanayi girişimlerini bırakmak ve bazı malların üretiminden vazgeçmek zorunda kalmıştır. Türkiye böylece, Cumhuriyet’in kuruluşundan beri yaptığı birçok atılımın devamını getirememiştir. Günümüzde bile yansımalarını görülebilen bu çalışma konusu, özellikle Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, süreli yayınlar ve basılı kaynaklardan faydalanılarak yeni bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
Turkey participated in the Marshall Plan by signing the "Economic Cooperation Agreement" with the United States in Ankara on July 4, 1948. Turkey received approximately $360 million in U.S. aid between 1948 and 1952 under the Marshall Plan. During this period, which marked the first external intervention in the history of the Republic, Turkey's economic policy underwent significant changes. Russell H. Dorr, an international banker appointed as the Chief of the Marshall Aid Mission to Turkey, arrived in Turkey in 1948. After conducting an inspection tour of Turkey, his report determined the areas where the aid would be primarily utilized. Dorr, who served in Turkey for four years, examined agriculture, trade, industry, and mining sectors and made various contacts. These inspections, contacts, and statements have not been the subject of a separate study to date. Turkey was positioned more as a food and raw material depot for Europe rather than an industrial country based on the instructions given by this individual. During this period, industrial investments were largely abandoned, and public investments were redirected towards mechanization in agriculture and road construction. With Marshall aid, Turkey had to abandon many industrial initiatives and cease production of certain goods. Thus, Turkey could not continue many of the advancements it had made since the establishment of the Republic. This topic, which forms the backbone of our study, whose reflections can still be seen today, has been examined with a new perspective, especially utilizing Republic Archive documents, periodicals, and printed sources.
